The Times they are a changing

Ο Bob Dylan είναι ίσως ο σπουδαιότερος αμερικανός μουσικός του 20ου αιώνα. Αλλά υπάρχει κάτι που τον ξεχωρίζει από όλους εκείνους που εκτιμώ και αγαπώ στη μουσική. Με τον Dylan μεγάλωσα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά να πηγαίνουμε στο χωριό με το αμάξι και μέσα να παίζει Rainy Day Woman ή κάτι από το Desire, θυμάμαι να τραγουδώ το Blowin' in the Wind από πολύ μικρός. Και έτσι η φωνή του Dylan και αρκετά τραγούδια του έχουν περάσει μέσα μου και μου ακούγονται πάρα πολύ γνώριμα. Δεν ξέρω αν μπορώ να περιγράψω καλά αυτό το συνάισθημα, αλλά τα κομμάτια του Dylan τα έχω συνδέσει με ευχάριστες αναμνήσεις και μπορώ να πω ότι με επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο που βλέπω τι μουσική τουλάχιστον, αν όχι πολλά περισσότερα πράγματα.

Βέβαια τότε δεν ήξερα ποιος είναι ο Dylan. Δεν ήξερα ότι στην πρώτη πενταετία των 60s αποτέλεσε τη φωνή μιας ολόκληρης γενιάς, ότι ήταν (χωρίς ο ίδιος να το θέλει) ο σπουδαιότερος και δημοφιλέστερος εκφραστής αυτού που λέμε "τραγούδι διαμαρτυρίας". Όλα αυτά τα έμαθα αργότερα, όταν διάβασα για τη ζωή του, άκουσα ξανά τη μουσική του και διάβασα προσεκτικά τους στίχους του. Και η διαχρονικότητα κάπως πραγμάτων όπως είναι η αδικία και η εκμετάλλευση φέρνει πολλές φορές στο προσκήνιο τους στίχους αυτής της γενιάς τραγουδιστών διαμαρτυρίας όπως του Guthrie, του Seeger, του Ochs, και φυσικά του Dylan. Σε ένα τέτοιο ψυχολογικό πλαίσιο άρχισα και εγώ πάλι να ακούω Dylan και πολλές φορές ακόμη παίρνω την κιθάρα μου για να παίξω λίγο το Lonesome Death of Hattie Carrol, το My Back Pages ή το Blowin' in the Wind.

Νομίζω πως αυτές οι δύο εισαγωγικές παράγραφοι μπορούν να χρησιμεύσουν σαν απάντηση στην ερώτηση μερικών "Γιατί ρε πήγες να δεις τον Dylan" όταν αυτός ήρθε στην Αθήνα στις 29 του Μάη. Το γνωρίζω φίλοι μου ότι ο Dylan είναι 70 χρονών. Το γνωρίζω ότι σε live αλλάζει τα κομμάτια του και τα τραγουδάει με διαφορετικό στυλ το οποίο δε μπορείς να ακολουθήσεις και να τραγουδήσεις. Το γνωρίζω ότι δεν είναι ο ίδιος άνθρωπος που έγραψε το "With God on Our Side". Επίσης γνωρίζω πως είναι ο μεγάλυτερος καλλιτέχνης που είδε (και θα δει ποτέ-μιας και οι Beatles δεν υπάρχουν πια) η χώρα μας και δεν υπήρχε περίπτωση να τον χάσω.

Ας πάμε στα πιο τυπικά. Το σαββατοκύριακο στην Αθήνα ήταν πολύ πιο ευχάριστο και ξεκούραστο από κάθε άλλο live, αφού μας φιλοξένησε ο Ηλίας και δε χρειαζόταν να τη βγάλουμε όλη μέρα στις καφετέριες και στο πήγαινε έλα. Ξεκινήσαμε με λεωφορεία από την Αθήνα στις 18:00 και φτάσαμε στις 19 παρά κάτι στη Μαλακάσα την ώρα που άνοιγαν οι πόρτες. Μπήκαμε, πήγαμε πολύ κοντά στη σκηνή (τρίτη σειρά) και αράξαμε εκεί για δυο ώρες μέχρι να αρχίσει η συναυλία. Ο χώρος ήταν αρκετά καλός αν και δυστυχώς μου έρχεται στο μυαλό το festival στη Σουηδία και οι συγκρίσεις δε χωρούν στη συγκεκριμένη περίπτωση. Ότι μπορούν κάνουν και οι έρμοι οι Έλληνες με την τεμπελιά και την ασχετοσύνη τους.

Η συναυλία άρχισε ακριβώς στις 21:30 όπως έλεγαν τα εισιτήρια, πράγμα που δε περιμέναμε. Πριν πω τα του live, να πω κάτι άλλο. Μερικοί άνθρωποι ειναι ΖΩΑ. ΕΛΕΟΣ πραγματικά πρέπει σε κάθε συναυλιά να ανησυχούμε μηπως θα μας σπρώξουν ή αν θα μπουν μπροστά μας και δε θα βλέπουμε. Γιατί εμείς στηθήκαμε εκεί απο τις 18:30 και ήρθαν κάτι έξυπνα παιδάκια στις 22 και σπρώχοντας δήθεν να περάσουν κάτσανε ακριβώς μπροστά μας. Και ο ένας μου ρίχνε και ένα κεφάλι ίσα ίσα για να πρέπει να προσπαθούμε να δούμε από τις τρύπες. Με εκνεύρισε τρομακτικά ο τύπος σε εκείνη τη στιγμή και δεν κάνω πλάκα όταν λέω ότι ήμουν έτοιμος να τον χτυπήσω. Αλλά προσπάθησα να το ξεπεράσω και να χαρώ το live. Αλλά πως. Ήρθε μπροστά με το φίλο του, όλη την ώρα έγραφε στο κινητό και χαζογέλαγαν, έψαχναν κάτι άλλους και τους έλεγαν να ρθουν μπροστά, έκαναν χαζά σχόλια και ζήταγαν μετά από κάθε κομμάτι το Like a Rolling Stone. Βρε ΖΩΑ θα το παίξει το Like a Rolling Stone και προφανώς προς το τέλος (το έπαιξε μετά το encore) και ο Dylan είναι έχει περισσότερα hits από τους μήνες ζωής σας ΒΟΥΛΩΣΤΕ ΤΟ και ακούστε να μάθετε τίποτα. Η καλύτερα μαζεύτε τα και τραβάτε στον κάθε σκυλά αντιπρόσωπο της υποκουλτούρας και "διασκεδάστε". Αφήστε αυτούς που εκτιμούν τη μουσική να το κάνουν. Και πραγματικά θα κατέβασα ένα κάρο πράγματα για τη "νέα γενιά" αλλά ευτυχώς ήταν πίσω μας μια παρέα κοριτσιών που και το "Ballad of Hollis Brown" τραγουδούσαν και σχολίαζαν τη συναυλία και συμμετείχαν και γενικά έδειχναν να απολαμβάνουν την εμπειρία. Και μιλάμε για κορίτσια λυκείου, όχι μεγαλύτερες.

Στα σημαντικά πράγματα τώρα. Ο Dylan ήταν αρκετά καλύτερος από ότι περίμενα. Τα κομμάτια τα έλεγε με το δικό του τρόπο όπως πάντα και αρκετά διασκευασμένα. Το Desolation Row άργησα λίγο να το καταλάβω ενώ το The Lonesome Death of Hattie Carrol σε μια πιο major εκτέλεση, το κατάλαβα από τους στίχους στο refrain. Βασισμένος σε μια full band rock n roll νοοτροπία έπαιξε κυρίως παλιά κομμάτια. Μου άρεσε αρκετά το Ballad of a Thin Man ενώ το Just Like a Woman είχε αρκετή συμμετοχή από τα παιδιά τριγύρω. Η ενέργεια στη σκηνή ήταν εντυπωσιακή και όχι μόνο από τους εξαιρετικούς μουσικούς, αλλά και από τον "παππού" Dylan, ο οποίος πήρε λίγο την κιθάρα στην αρχή αλλά τον περισσότερο χρόνο τον πέρασε πίσω από το organ που έπαιζε ή με τη φυσαρμόνικα στο χέρι. Έπαιξε 1,5 γεμάτη ώρα, χωρίς κουβέντες (αναμενόμενο άλλωστε) ανάμεσα, αρκετά κομμάτια και μετά βγήκε για δύο κομμάτια στο encore. Like a Rolling Stone και All Along the Watchtower σε μια πιο ηλεκτρική (προς Hendrix μεριά αλλά όχι ακριβώς) εκτέλεση και μετά μας αποχαιρέτισε με μια υπόκλιση μαζί με όλους τους μουσικούς.

Ο ήχος της συναυλίας ήταν αρκετά καλός (για ελληνικά δεδομένα), ειδικά στα πιο folk κομμάτια με πιο ακουστική προσέγγιση. Στα κομμάτια που είχαν περισσότερη ένταση εμφανιζόταν λίγο η φασαρία. Κλασσικά η μπότα στα drums και το μπάσσο πολύ δυνατά. Πότε θα μάθουν ότι αυτό το πράγμα είναι βλακεία; Αλλά γενικά ο ήχος δεν ήταν άσχημος, άνετα απολάμβανες τη συναυλία. Ο κόσμος αρκετός αλλά όχι αρκετός για Dylan. Πολλοί σκέφτηκαν μάλλον ότι το εισιτήριο ήταν ακριβό. Αλλά 45 ευρώ θέλεις για να δεις κάτι καλλιτέχνες του σήμερα που μετά από 50 χρόνια (λέω 50 για να τους συγκρίνω με τον Dylan) δε θα τους θυμάται κανείς. Άλλοι θα σκέφτηκαν πως ο Dylan δε μπορεί να τραγουδήσει. Πάρτε το χαμπάρι φίλοι μου, ο Dylan ποτέ δε τραγουδούσε. Στα live δηλαδή. Και πόσοι και πόσοι άλλα δε τραγουδάνε πλέον και γεμίζουν στάδια. Εντάξει τι να πω, τυχεροί όσοι πήγαμε. Πάντως μου φαίνεται πως χρησιμοποιείται πολύ εύκολα η λέξη "θρύλος" πλέον. Θρύλος ο Dylan θρύλοι και οι Scorpions, αλλά θέλεις 50 Scorpions για να κάνεις ένα Dylan, ή μάλλον εδώ που τα λέμε, ένας Dylan είναι και δε ξαναγίνεται.

Θα κλείσω απαντώντας σε κάτι που μου είπε ο Χάμπος όταν το βρήκα την επόμενη του live. Μου λέει "Για μένα ο Dylan δε σημαίνει τίποτε πλέον". Ο Dylan ποτέ δε δέχτηκε την ταμπέλα του επαναστάτη. Ποτέ δε δέχτηκε το ρόλο του εκφραστή μιας γενιάς. Ποτέ δε θεώρησε τον εαυτό του ποιητή ή δε ξέρω τι άλλο. Όταν τον ρώτησαν αυτός είπε "Είμαι ένας τύπος που παίζει κιθάρα και τραγουδάει". Αλλά τα τραγούδια του μιλάνε μόνα τους. Όταν είμαι 25 χρονών το 2010 και έχω ακούσει ένα σκασμό τραγούδια και βγαίνουνε πόσα και πόσα κάθε χρόνο, αλλά νίωθω πολύ περισσότερο να με εκφράζει ένα κομμάτι του 1964, τότε κάτι σημαίνει αυτό. Δε με νοιάζει λοιπόν τι πιστεύει ο Dylan τώρα. Δε με νοιάζει αν είναι κι αυτός ένα γρανάζι στο σύστημα ή αν κάνει συναυλίες για να γεμίζει τις τσέπες του. Δε με νοιάζει αν ήταν πάντα αλλαζόνας και αφοριστικός. Δε με νοιάζει αν δεν πίστεψε ποτέ σε καμία επανάσταση. Δεν είναι για μένα αυτός ο Bob Dylan. Για μένα είναι ο τυπάκος με τη βραχνή φωνή που τραγουδάει:

"Come gather 'roung people
Wherever you roam ... "

και τραγουδάω και εγώ μαζί του.